Mijn onderwijsverhaal over twijfels, hoop en overtuiging

Aanvankelijk was die vraag eenvoudig beantwoord. Voor mij is Leiden namelijk de plek geweest waar ik de techniek van het doceren onder de knie heb gekregen. Ik heb geleerd hoe je een klas een goede instructie geeft. Over hoe je activerend lesgeeft. Hoe je studenten goed begeleidt bij stage en scriptie. En hoe je een valide en betrouwbaar tentamen maakt.

Ergens in de bergen van Thailand zette ik deze docentvaardigheden op papier. Maar toen ik de laatste punt had gezet, merkte ik dat er iets ontbrak. Ondanks dat ik alle vaardigheden die ik me eigen had gemaakt op een rijtje had gezet, voelde het stuk onvolledig.

Dus stelde ik mezelf nogmaals de vraag. Wat heb ik nu écht geleerd van vijf jaar docentschap?

Langzamerhand kwam het besef. Het meest essentiële dat ik aan vijf jaar docentschap heb overgehouden is geen kennis of een vaardigheid, maar een overtuiging. En die overtuiging luidt: het kan anders.

Daarvoor moet ik terug naar mijn begintijd als docent.

Het begin

Mijn eerste jaar als docent was pittig. Ik moest me grondig verdiepen in de inhoud van de vakken die ik gaf en bereidde m’n lessen tot in de puntjes voor. Ik wilde namelijk goed voor de dag verschijnen. Veel van mijn vrije tijd ging in de voorbereiding van m’n lessen zitten. Ik wilde mijn werk als docent simpelweg zo goed mogelijk doen.

Na een jaar of twee begon het docentschap te wennen. Ik raakte vertrouwd met de rol die van mij werd verwacht: lesgeven in een klaslokaal, aan groepen van ongeveer 25 studenten, twee uur per week per klas, zeven weken lang, met een tentamen aan het einde. En hoewel die routine prettig was, begon er tegelijkertijd iets te knagen. Dit keer niet of ik de dingen goed deed, maar of ik als docent wel de goede dingen deed.

Van twijfels en hoop…

Want daar kreeg ik twijfels bij. Ik merkte dat ik steeds meer vragen ging stellen over de impact van mijn lessen en de werking van ons onderwijssysteem. Ik vroeg me bijvoorbeeld af waarom er zoveel studenten uitvallen tijdens hun studie. Waarom veel studenten school vaak zien als een plek waar je moet zijn, in plaats van waar je wilt zijn. Waarom veel studenten vaak weinig betrokken zijn en hun studie lijken te ondergaan. En ik vroeg me af waarom ik soms moe en gespannen mijn lessen inging en veel van mijn collega’s met een burn-out thuis kwamen te zitten.

Ik was op zoek naar antwoorden op die vragen. Vooral omdat ik wilde geloven dat onderwijs mooier kan zijn dan wat het nu is, zowel voor student als docent. Ik hoopte dat school een plek zou kunnen zijn waar creativiteit en bevlogenheid het winnen van consumerend studiegedrag. Waar studenten eigen initiatief tonen in plaats van volgzaam van vak naar vak hobbelen. Waar leren en ontwikkelen belangrijker is dan het scoren van studiepunten. Waar een docent geen alwetende bron van kennis hoeft te zijn, maar vooral een bron van inspiratie. Waar studenten hun docenten zien als partners om van te leren in plaats van critici van hun schoolwerk. Ik hoopte kortom dat school een plek is die – meer dan nu – bruist, inspireert en leeft.

… naar overtuiging

Misschien klinkt dat utopisch. Maar in het voorjaar van 2016 werd mijn hoop werkelijkheid. In die periode was ik betrokken bij Hack Your Education: een pilot waarin we onderwijs radicaal anders benaderden. Via negen onconventionele workshops gingen eerstejaars studenten op zoek naar hun passies, interesses en naar wat hen daadwerkelijk drijft. Die persoonlijke inzichten gebruikten studenten om een standaard projectopdracht van hun opleiding te ‘hacken’ door met een alternatief projectvoorstel te komen: een voorstel dat aansluit bij hun persoonlijke drijfveren én waarmee ze voldoen aan de competenties van de opleiding.

Dit bleek voor studenten geen gemakkelijke opgave. Ze hadden grote moeite om los te komen van wat ze altijd gewend waren, namelijk doen wat de docent je voorschrijft. Studenten waren gewend te volgen, terwijl nu eigen initiatief en creativiteit werd gevraagd. Dat is niet makkelijk als je bent grootgebracht in een onderwijssysteem dat dicteert wat, wanneer en met wie je moet leren.

Maar het lukte. En hoe. Zelden heb ik een groep studenten gezien die met zoveel plezier en motivatie aan de slag is gegaan. Studenten leerden ontzettend veel van zichzelf en met elkaar. Ze deden prachtige projecten die van echte betekenis waren. Tijdens het afsluitende evenement van Hack Your Education sprak een moeder van een student me aan. Ze zei: “Ik weet niet precies wat jullie met mijn dochter hebben gedaan, maar ga er alsjeblieft mee door. Ze is zo ontzettend gemotiveerd geraakt, zo heb ik haar nog nooit gezien.”

En nu: actie!

Deze ervaring leverde mij een ontzettend belangrijk inzicht op: de overtuiging dat het écht anders kan. Het leerde mij dat wanneer je de omstandigheden verandert, je ander gedrag terugkrijgt. Ik ben Hogeschool Leiden enorm dankbaar dat ik dat inzicht heb mogen ervaren.

Inmiddels ben ik weer terug in Nederland. Ik heb de Thaise curries en boeddhistische tempels achter me gelaten en ingeruild voor onderwijs in Nederland. Sinds dit collegejaar geef ik parttime les als trainer bij Saxion Hogeschool in mijn eigen stad Deventer. En ik werk als onderwijsvernieuwer met Dock20 aan het onderwijs van morgen.

In beide rollen word ik gedreven door dezelfde vraag: hoe creëren we een ideale omgeving om te leren? In die zoektocht ontmoet ik steeds meer inspirerende en gedreven collega’s die de status qua uitdagen. Jij ook?

Chris Jan Geugies

Docent SJD bij Saxion | Onderwijsvernieuwer Dock20 ( www.dock20.org )