Oei, stilte

Stilte is ongemakkelijk. Wanneer het in een groep of gesprek stil blijft, duurt het meestal niet langer dan 4 seconden voordat iemand begint te praten. En soms voel je dan een zucht van verlichting door de ruimte gaan: “Gelukkig, iemand zegt iets.”

Maar wat als we stilte niet zien als iets dat vermeden moet worden, maar als iets waardevols dat we bewust kunnen opzoeken. Want alleen wanneer het stil is, kan je naar binnengaan en dieper nadenken, zonder dat iemand jouw gedachtengang verstoord.

Bewust de stilte uitnodigen dus. En precies dat deden we onlangs bij het team DISC van Aeres Hogeschool. Zo gingen we te werk…

Het is augustus 2022. Het team DISC van Aeres Hogeschool staat aan de start van een nieuw collegejaar. Volgende week komen de studenten weer naar school. 

Onder begeleiding van Dock20 heeft het team een tweedaagse op een mooie buitenlocatie. De bedoeling: met elkaar een vliegende start van het schooljaar maken. 

Maar wat als we stilte niet zien als iets dat vermeden moet worden, maar als iets waardevols dat we bewust kunnen opzoeken.

De werkvorm

Eén van de onderdelen van de tweedaagse is dat we deelnemers uitnodigen een persoonlijke leervraag voor het komende jaar te formuleren: iets waarin je je wilt ontwikkelen omdat het echt belangrijk voor je is.

Een rake leervraag formuleren is niet makkelijk. Zonder begeleiding blijven leervragen vaak aan de oppervlakkige kant. Dan krijg je iets als: “Hoe kan ik nieuwe inspiratie opdoen?” of “Hoe kan ik beter lesgeven?”. Je kunt mensen helpen aan die oppervlakte te ontsnappen door te spelen met stilte. We hanteerden deze stappen:

1. Laat deelnemers duo’s vormen. Vraag hen om ergens in de ruimte tegenover elkaar te zitten (zonder dat er een tafel tussen staat).
2. Geef een startvraag mee. In ons geval was dit: Als je vooruitkijkt naar het aankomende jaar, wat wil je dan leren of jezelf in uitdagen?
3. Persoon A start door deze vraag aan persoon B te stellen. Persoon B antwoord niet direct maar is eerst twintig seconden stil. Na twintig seconden kan persoon B antwoord geven, zo lang of kort als hij/zij wil. 
4. Bij elke vervolgvraag die wordt gesteld door persoon A, is persoon B steeds eerst stil. 
5. Na 10-15 minuten wissel je van rol.
6. Tot slot vraag je of beide personen hun persoonlijke leervraag willen opschrijven (en eventueel delen met de groep).

Spelen met stilte dus. Tijdens de tweedaagse gaven deelnemers aan dat de stilte aanvankelijk raar voelde, maar dat het gaandeweg normaal werd. Het hielp hen om verder te kijken dan hun eerste mening of idee. En dat zag je terug in de persoonlijke leervragen die werden gedeeld. Die waren verre van oppervlakkig, maar specifiek, kwetsbaar en vooral echt.

Andere toepassingen

Wij hebben stilte in deze werkvorm gebruikt om tot een persoonlijke leervraag te komen. Maar er zijn natuurlijk tal van andere mogelijkheden om de kracht van stilte te gebruiken.

• Begin met een andere startvraag. Bijvoorbeeld: “Wat weet je al van dit onderwerp”, als je voorkennis wilt activeren. Of: “Wat herinner je volgende week nog het college van vandaag”, om studenten te helpen reflecteren.
• Stel je plenair een vraag aan je studenten? Vraag hen dan eerst 10 seconden stil te zijn voordat zij antwoord kunnen geven. Op die manier geef je studenten expliciet de ruimte om na te denken. Dat werkt voor iedereen en in het bijzonder voor introverte studenten.